Mια φιλοσοφική έμπνευση νυχτερινής ώρας…

Mια φιλοσοφική έμπνευση νυχτερινής ώρας…

(part1)*

by Odysseas Keiner

Μια ωραία νύχτα, ξάπλωνα στο κρεβάτι, αλλά δε μπορούσε να με πάρει ο ύπνος. Έτσι, λοιπόν, σηκώθηκα, άνοιξα το φως και έκανα κάτι που είχα πολύ καιρό να κάνω: άνοιξα ένα παλιό άδειο τετράδιο και άρχισα να γράφω…
Το χέρι μου πήγαινε μόνο του και, όταν σταμάτησα, τρόμαξα με το χείμαρρο που είχε βγει από μέσα μου… Παρακάτω ακολουθούν οι σκέψεις που κατέγραψα εκείνο το βράδυ ελαφρά παραλλαγμένες ώστε να ταιριάζουν στη φόρμα ενός άρθρου. Τις δημοσιεύω, γιατί πιστεύω πως οι σκέψεις που δε μοιράζονται, μένουν στείρες.

Ξέρετε αλήθεια πόσο μεγάλη είναι η γοητεία ενός άδειου τετραδίου; Μιας κενής σελίδας; Μιας άγραφης παρτιτούρας; Κάποιοι θα πουν «καμιά, εφόσον δεν έχει τίποτα να μας πει ή να μας δώσει». Εν μέρει, τους δίνω δίκιο. Ωστόσο, μια άδεια σελίδα είναι σαν ένα έμβρυο, σαν ένας σπόρος στη γη: απλά δεν ήρθε ακόμα η ώρα της να προσφέρει κάτι στον κόσμο.

Επίσης, δεν είναι καθόλου αμελητέο το γεγονός ότι πολλοί σύγχρονοι έχουν δώσει αξία στην έννοια του κενού, στην έννοια του μηδενός, της ανυπαρξίας ή της σιωπής πχ. της παύσης στη μουσική. Εκεί που οι αρχαίοι δεν μπορούσαν να διανοηθούν την ύπαρξη του κενού και ένιωθαν ανασφάλεια μπροστά στην ιδέα του «μη όντος» , εκεί ακριβώς βρήκαν καταφύγιο οι βαριά πληγωμένοι από πολέμους και απάνθρωπες τεχνολογικές καταστροφές άνθρωποι του μοντέρνου κόσμου.

Για ‘μένα, το κενό μιας σελίδας είναι αυτό που δεν έχει υπάρξει ακόμα. Εκπροσωπεί τις άπειρες πιθανότητες, το άπειρο δυναμικό που έχει ένα άδειο χαρτί: μπορούμε να γράψουμε πάνω του οτιδήποτε , ό,τι κι αν θέλουμε, ό,τι κι αν φανταστούμε. Αφού γράψουμε επάνω του, έστω μία πρόταση, μια λέξη, ένα γράμμα, τότε οι δυνατότητες περιορίζονται. Αυτό το τετράδιο θα μπορούσε να περιέχει τα απομνημονεύματα ενός στρατηγού ή τις σημειώσεις ενός μαθητή, το ημερολόγιο μιας ψυχής ή τα λογιστικά μιας πολυκατοικίας με την ίδια ευκολία. Ωστόσο, από τη στιγμή που άρχισα το γράψιμο, το τετράδιο περιέχει κάτι συγκεκριμένο: μια παραληρηματική, φιλοσοφική έμπνευση νυχτερινής ώρας.

Η αρχή, λένε, είναι το ήμισυ του παντός. Σαφώς! Όταν αρχίσεις κάτι, την ακριβή στιγμή, ας πούμε, που γράφεις το πρώτο γράμμα, έχεις κάνει ένα πολύ σημαντικό βήμα: έχεις φέρει κάτι στην ύπαρξη από το στάδιο της ανυπαρξίας. Πριν να γράψεις την πρώτη σου πρόταση, το τετράδιο ήταν άδειο. Κάποιος σοφός Ασιάτης ποιητής θα μπορούσε να κάλλιστα να γράψει ένα ποίημα που θα καταλάμβανε μόλις τις δύο πρώτες γραμμές του τετραδίου κι ύστερα ίσως να επέλεγε να αφήσει το υπόλοιπο τετράδιο άδειο χάριν συμβολισμού. Αν εξέδιδε αυτό του το βιβλίο, κάποιοι, αγοράζοντάς το, θα μπορούσαν να πουν ότι είναι μια απάτη. Άλλοι ίσως να προβληματίζονταν πάνω στην ύπαρξη του κενού κι ίσως άρχιζαν να σκέφτονται σοβαρά το νόημα της φράσης. Το νόημα ανήκει στο κενό. Η τελική ερμηνεία της φράσης δεν δίνεται. Αυτό είναι έργο του κάθε αναγνώστη. Το βιβλίο δεν είναι ολοκληρωμένο όπως το αγοράζεις, αλλά αυτό είναι μέσα στην πρόθεση του συγγραφέα: η αρχή έχει γίνει, το «ήμισυ του παντός» δίνεται από το συγγραφέα, μα, απο ‘κει και πέρα, η διαδρομή ανήκει στον αναγνώστη. Το κάθε αντίτυπο θα έχει έτσι τις σκέψεις και τα συμπεράσματα του κάθε αναγνώστη ή ό,τι τέλοσπάντων θέλει ο καθένας να προσθέσει. Μπορείτε να το φανταστείτε αυτό; Όλα τα αντίτυπα θα αρχίζουν με τον ίδιο τρόπο, ωστόσο, το καθένα θα είναι πολύ διαφορετικό από όλα τα άλλα. Ο αναγνώστης γίνεται συγγραφέας με αφορμή την ανάγνωση και πάλι με αφορμή τη συγγραφή, ο ίδιος ο αναγνώστης-συγγραφέας επιστρέφει στην ανάγνωση όσων ο ίδιος έγραψε. Με ένα τέτοιου είδους βιβλίο, είναι σα να έχεις τη δύναμη να προσθέσεις ή να αφαιρέσεις πράγματα από αυτά που έγραψαν οι μεγάλοι συγγραφείς. Έτσι, θα γραφόντουσαν άπειρες ιστορίες με άπειρες εκδοχές.

Θα είχε πολύ πλάκα να προσθέταμε κενό εκεί που δεν υπάρχει. Μέσα σ’ ένα βιβλίο εκπλησσόμαστε αν δούμε κάποια κενή σελίδα ξαφνικά. Το αδικαιολόγητο κενό μιας σελίδας οφείλεται πιθανότατα σε κάποιο λάθος κατά την τύπωση του βιβλίου. Πόσες όμως δυνατότητες κρύβει αυτή η κενή σελίδα! Πόσα μπορούν να γραφούν! Μια… αυτοσχέδια «συμπληρωματική εικονογράφηση», μια αφιέρωση, μερικές μουτζούρες, ένα σχόλιο… Ή θα μπορούσαμε να το αφήσουμε κενό. Έτσι το μόνο που θα λέει αυτή η σελίδα θα είναι: «Εδώ έγινε τυπογραφικό λάθος!». Βάζει ταυτόχρονα τη φαντασία μας να καλπάσει όμως! Το κενό γίνεται αφορμή ο αναγνώστης να αρχίσει να φαντάζεται τη συνέχεια που «θα έπρεπε» να είναι εκεί με βάση τα δεδομένα του έργου μέχρι εκείνο το σημείο.

Το κενό κρύβει πολλά ’ άπειρες δυνατότητες. Η στιγμή που γίνεται η αρχή είναι μία στιγμή κοσμογονική: ανοίγει μια νέα πόρτα που δεν υπήρχε πριν, δημιουργείται ένας νέος κόσμος! Τα ερωτήματα «Πώς να αρχίσω;» ή «Από πού;» ή «Με τι να αρχίσω;» είναι ερωτήματα που παραλύουν, που μπορούν ακόμα και να οδηγήσουν στην τρέλα, ακριβώς όπως και το ερώτημα «Ποιος είμαι;» ή όπως μια ματιά σ’ έναν καθρέφτη. Η πιο δύσκολη στιγμή για ‘μενα όταν έγραφα εκθέσεις στο σχολείο ήταν η αρχή, η εισαγωγή, η οποία θα καθόριζε και την πορεία του υπόλοιπου γραπτού. Μόλις αρχίσεις να γράφεις, αρχίζεις και να περιορίζεις τις άπειρες δυνατότητες που είχες πριν αρχίσεις. Αρχίζεις και παίρνεις δρόμους χωρίς επιστροφή. Το τι είναι δυνατόν να υπάρξει όμως ανήκει στο κενό και το κενό δεν είναι ύπαρξη, αλλά το μηδέν, είναι το τίποτα. Εμείς, τα θνητά όντα πολλές φορές όμως τρομάζουμε μπροστά στο ανύπαρκτο και χρειαζόμαστε το «κάτι». Το «κάτι» είναι μερικό και συγκεκριμένο, είναι περιορισμένο, αλλά υπάρχει τουλάχιστον, είναι απτό: μπορείς να το χαϊδέψεις, να το αγκαλιάσεις ή ακόμα και να το χτυπήσεις!

Το διαμετρικά αντίθετο του μηδενός είναι το παν…

Ωστόσο, επειδή το φιλοσοφικό μου παραλήρημα δε χωράει σε ένα μόνο άρθρο, η συνέχεια- για όσους/ες αντέχετε- ακολουθεί στο δεύτερο μέρος!

*Οι εικόνες πάρθηκαν από το site της Nasa.( http://www.nasa.gov)