«Αν σηκώσεις το βλέμμα σου προς τους ανθρώπους θα ανακουφιστείς…»

Κάποιες φορές μπορεί να επηρεαστείς από τις «σειρήνες» της πόλης. Κάποιες φορές περπατάς και δεν διακρίνεις τις ρωγμές του δρόμου, τις ρωγμές στην ίδια σου την ψυχή. «Ίσως αν σηκώσεις το κεφάλι σου και αντικρίσεις για λίγο τους ανθρώπους να ανακουφιστείς», λέει χαρακτηριστικά ο Ηλίας  Παναγιωτακόπουλος, ο σκηνοθέτης της παράστασης Wordwhore.

Με αφορμή το κλείσιμο μιας σειράς επιτυχημένων παραστάσεων στον πολιτιστικό χώρο About, ο ταλαντούχος Έλληνας σκηνοθέτης μίλησε για τη σκηνοθετική ματιά του έργου, την «καθαρότητα» στα νοήματα που προβάλλει, τον άνθρωπο, την κοινωνία και την Τέχνη που έρχεται όπως είπε «να λειτουργήσει συνοδευτικά στον πληγωμένο Έλληνα».

Πώς γεννήθηκε μέσα σας η ιδέα μιας λιτής, «καθαρής» όπως λέτε ο ίδιος σκηνοθετικής άποψης για το έργο Wordwhore;

Το έργο αυτό ήρθε στα χέρια μου 1μισι χρόνο πριν, ήταν στην πρώτη του εκδοχή.  Ήταν αρκετά μικρότερο και είχα μια συγκεκριμένη εικόνα για το πρότζεκτ που με ενδιέφερε μέσα σε αυτό το πλαίσιο να παρουσιαστεί και στη βάση μιας πρόκλησης να μεταφερθεί στο ελληνικό κοινό προέκυψε το κείμενο, το οποίο είναι πολύ σύγχρονο και πολύ ανθρώπινο. Για μένα δεν έχει να κάνει αποκλειστικά με την Κορνήλια ως κορίτσι, αλλά έχω την αίσθηση ότι μιλάει για έναν νέο άνθρωπο. Ήταν πολύ δύσκολο να βρω τον κατάλληλο χώρο για το πρότζεκτ αυτό. Ψάξαμε πάρα πολύ και αυτή η αίσθηση ενός καθαρού τοπίου κατάλευκου σε ένα πλαίσιο πολιτισμού εξυπηρετούσε την ιδέα να αναδίδεται η προσωπικότητα του ενός γιατί στην ουσία η πόλη είναι οι άνθρωποι. Οπότε ήταν εξαιρετική συγκυρία αυτό που υπήρχε κατά νου να μπορέσω να το πραγματοποιήσω.

Γιατί επιλέξατε ένα αφαιρετικό σκηνικό για την παράσταση ;

Εκτίμησα ότι θα πρέπει να παρουσιαστεί όσον αφορά το κείμενο με μια καθαρότητα και ήταν και επιλογή η κοπέλα να είναι νεαρής ηλικίας, αναλαμβάνοντας βέβαια το ρίσκο να δουλέψουμε σκληρά. Το Urban Theatr είναι οργανισμός με την έννοια του έμβιου όντος και σε αυτό το πράγμα συμμετέχουν πολλοί άνθρωποι, ο καθένας αναλαμβάνοντας την ευθύνη του, αλλά ήταν μια επιλογή σε αυτό το σύγχρονο κείμενο με αυτή την κατεύθυνση με την οποία το διαβάσαμε με ένα νέο κορίτσι, να δουλέψουμε και να το παρουσιάσουμε

Οι ήχοι του βιολοντσέλο, που παίζει στην αρχή και στο τέλος του έργου ο Γιάννης Πλαγιανάκος, πώς επηρεάζουν τη ψυχοσύνθεση της ηρωίδας;

Η μουσική είναι το πλαίσιο. Η ζωή συνεχίζεται… το πλαίσιο είναι γύρω μας. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο μπορούμε να βρούμε τη μοναδικότητα του ανθρώπου και επίσης μπορούμε να βρούμε τον προβληματισμό του. Η παράσταση τελειώνει με έναν συγκεκριμένο τρόπο και αν δεν επιτευχθεί αυτό συνεχίζει η μουσική. Δεν είναι μια διαμαρτυρία δογματική. Πιστεύω ότι η επιλογή για μια άμεση επικοινωνία είναι ένας συγκεκριμένος τρόπος για να έρθεις σε επαφή με τα πράγματα, χωρίς να θέλεις δογματικά να σταματήσεις τον κόσμο

Η «κάθαρση», είναι βασικό μέρος του θεάτρου γενικότερα. Άλλοτε επιτυγχάνεται και άλλοτε όχι. Στο έργο επιτυγχάνεται τελικά κάθαρση της ηρωίδας;

Η κάθαρση είναι μια έννοια που έχει να κάνει με δυο περιοχές, με αυτό που γίνεται εντός «σκηνής» και με τους ανθρώπους που είναι από κάτω. Δεν ξέρω αυτή τη στιγμή αν μπορούμε να μιλάμε για κάθαρση. Σίγουρα, η κινητικότητα που προκαλεί αυτή η παράσταση για μένα έχει πάρα πολύ ενδιαφέρον. Ήταν επιλογή επίσης να μην παρουσιάσουμε σε μια διάσταση μια προφανή πολιτική διαμαρτυρία και χωρίς να βρισκόμαστε κάτω από το βάρος αυτού του πράγματος και καταπιεσμένοι με μιζέρια και ηττοπάθεια. Πολλές φορές μπορεί να νιώθουμε ότι κουνιόμαστε, μπορούμε να πιαστούμε από κάπου και να νιώσουμε μια σταθερότητα. Αν αυτό μας συμβεί σε ένα καράβι θα πρέπει να έχουμε επίγνωση ότι μπορεί να κουνιέται όλο το καράβι. Το πρώτο βήμα είναι να έρθουμε σε επαφή με όλα αυτά που μας προβληματίζουν και όχι να τυποποιήσουμε λύσεις γενικής αποδοχής. Αυτό προκαλεί ιδιαίτερο ενδιαφέρον όσον αφορά το κείμενο και πάνω σε αυτή τη λογική εργαστήκαμε στην εξέλιξη και στην παρουσίασή του

Πώς συνδέεται το πλαίσιο πολιτισμού για το οποίο μιλήσατε πριν με τον άνθρωπο της πόλης;

Και στην Αθήνα υπάρχει ένα πλαίσιο πολιτισμού, εκεί όμως υπάρχει και ο άνθρωπος. Για αυτό και ανάμεσα στα έργα τέχνης του πολιτιστικού χώρου About υπάρχει μια κοπέλα, όπως και εμείς υπάρχουμε μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο και έχουμε την ανάγκη μερικές φορές να δηλώσουμε την ύπαρξή μας και όχι τα προφανή προβλήματά μας ή τις προφανείς δεξιότητές μας. Είναι νομίζω ένα σημαντικό βήμα αυτό.

Το έργο μπορεί να χαρακτηριστεί «επαναστατικό». Μήπως το επαναστατικό στοιχείο είναι και στις βωμολοχίες που ακούγονται, δηλαδή έχουν σκοπό να αφυπνίσουν τον θεατή;

Είναι πολύ ενδιαφέρον ότι ενώ υπάρχουν κάποιες δεν είναι αυτό που σου μένει, γιατί ουσιαστικά και ο τίτλος Wordwhore είναι λίγο εμπρηστικός. Στην ουσία λέγονται τα πράγματα με το όνομά τους για αυτό το λόγο, με τον ίδιο τρόπο που μιλάμε ποιητικά για κάποια πράγματα, με τον ίδιο μπορούμε να μιλάμε «πεζά» και πολλές φορές η ποιητικότητα και η πεζότητα του λόγου αντιστρέφονται. Δεν υπάρχει καλλιέργεια, ούτε προς τη μία οδό ούτε προς την άλλη.

Και δυστυχώς εμείς οι άνθρωποι προσπαθούμε να ωραιοποιούμε πολλές φορές τα πράγματα. Μήπως αυτό μας είναι ένας αόρατος νόμος που μας επιβάλλει η κοινωνία που ζούμε;

Είναι ένας τρόπος να ζεις αυτός. Έχει πολύ ενδιαφέρον ότι η επιλογή που κάναμε είναι ένα νέο κορίτσι, η Λίνα Φούντογλου, που μπορεί με απόλυτη καθαρότητα να μιλήσει για τα πράγματα και για αυτό το λόγο επιλέξαμε όχι όσον αφορά το πλαίσιο, αλλά όσον αφορά την ίδια την παρουσίαση του κειμένου να έχει μια «καθαρότητα» και αυτό από μόνο του αποτελεί ένα μικρό βήμα προς οπουδήποτε μπορεί να οδηγηθούμε, χωρίς στερεότυπες λύσεις.

Είναι όμως τόσο «καθαρά» τα πράγματα στην ελληνική κοινωνία;

Κάποιες φορές είναι εύκολο να επηρεαστείς από τις «σειρήνες» της πόλης. Αυτή την περίοδο θέλω να πιστεύω ότι δεν είναι τόσο υποκριτικά τα πράγματα γύρω μας. Σίγουρα η μετάβαση προς μια μεγαλύτερη συναίσθηση του τι μπορεί ο καθένας να είναι συλλογικά κοινωνία γίνεται με τριγμούς. Εγώ όμως νιώθω ότι μπορούμε να είμαστε πιο «καθαροί» σε σχέση με την ύπαρξή μας.

Τι μήνυμα επιδιώκετε να περάσετε στον θεατή μέσα από την παράσταση αυτή;

Δεν υπάρχει μια διδακτική διάθεση, δεν είναι αυτοσκοπός και δεν υπάρχει και μια πρόταση, μόνο μια θα μπορούσε να θεωρηθεί πρόταση και αφορά την τοποθέτηση του ατόμου σε σχέση με τον άνθρωπο. Αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον αυτή την παρούσα περίοδο στην Ελλάδα. Δυστυχώς δεν επιβεβαιώνεται η πεποίθηση που υπήρχε ότι αυτή η μεγάλη κρίση θα φέρει δια μαγείας τους ανθρώπους κοντά. Πολλές φορές μας απομακρύνει, άλλες φορές υπάρχει μια ζύμωση.

Προσωπικά έχετε επηρεαστεί από την οικονομική κρίση;

Σαφώς, αλλά αυτό δεν θα πρέπει να λειτουργήσει καθηλωτικά. Πρέπει να υπάρξει ο προβληματισμός. Ως κοινωνία πρέπει να επανεξετάσουμε τις δομές μας, τον τρόπο λειτουργίας μας. Όσον αφορά το θέατρο η πολυτέλεια των χρημάτων επενέβη. Το Urbn theatr δεν είναι ένας επιχορηγούμενος οργανισμός, όχι γιατί τώρα ενδεχομένως δεν πρέπει, απλώς έχει να κάνει με τον διάλογο τον οποίο επιχειρούμε να ανοίξουμε από το προηγούμενο πρότζεκτ ήδη με τον άνθρωπο. Προσπαθούμε να υπάρξουμε με αυτούς τους όρους, με σεβασμό απέναντι σε όποιους διαθέτουν τα ελάχιστα χρήματα για να δουν  την παράσταση και μας κάνει να σκεφτούμε πιο ουσιαστικά.

Λίγα λόγια για τον οργανισμό Urbn theatr;

Το Urbn theatr είναι ένας οργανισμός με την έννοια του έμβιου όντος. Έχει συγκροτηθεί εδώ και δυο χρόνια ουσιαστικά. Το Wordwhore είναι το δεύτερο έργο που παρουσιάζουμε. Είναι ευτυχής συγκυρία για το urbn-theatr να συνεργάζεται με έναν τόσο ενδιαφέροντα, σύγχρονο και δημιουργικό νέο συγγραφέα όπως ο Tam Cy Albert. Όπως επίσης και με τους εικαστικούς καλλιτέχνες Γ.Κονταράτο, Χ.Μιχαηλίδη, Ν.Παππά που συμμετέχουν με τα έργα τους καθώς αυτά αποτελούν έναν ιδιαίτερο καμβά τέχνης που αντιπροσωπεύει τη βαθύτερη αναζήτηση του ατόμου στο σήμερα και τον επαναπροσδιορισμό του στο ευρύτερο πλαίσιο της πόλης. Άλλωστε, η σύνδεση των τεχνών αποτελεί πεδίο αναζήτησης του urbn-theatr με την σημαντική ως προς αυτό συμβολή του εικαστικού μας Λαμπαδάριου Παππά.

Συνεχίζοντας τη συζήτηση για την οικονομική κρίση. Πώς, κατά τη γνώμη σας, έχει επιδράσει στην ψυχοσύνθεση των ανθρώπων;

Σίγουρα έχει επηρεάσει. Είναι λίγο πολυτέλεια όταν οι άνθρωποι δεν έχουν να φάνε να μιλάς για τα πιθανά καλά που μπορεί να προκύψουν μέσα από αυτήν την ταραχή. Δεν μπορούμε να τα παραβλέψουμε, αλλά αυτή τη στιγμή υπάρχουν σοβαρά προβλήματα για τα οποία πρέπει και για αυτά να φροντίσουμε.

Τι ρόλο καλείται να παίξει η Τέχνη σε αυτήν ακριβώς τη δύσκολη εποχή;

Μπορεί να λειτουργήσει συνοδευτικά στον πληγωμένο Έλληνα. Δεν πιστεύω και δεν θεωρώ ότι μια παράσταση μπορεί να οδηγήσει ως καταλύτης στο να αλλάξει δομικά μια κοινωνία. Σίγουρα όμως απάνω σε ένα έργο με μια παράσταση μπορείς να κάνεις ένα μικρό βήμα προς κάποια κατεύθυνση και αυτός είναι ένας στόχος και είμαστε ανοιχτοί ως προς αυτό. Επιχειρούμε να αποβάλουμε δογματισμούς όσον αφορά τη θέση μας, αλλά και όσον αφορά τη λειτουργία του θεάτρου.

Όπως είπαμε το Wordwhore μιλάει για τον άνθρωπο της πόλης. Πώς μπορεί η Αθήνα με τη σημερινή μορφή της να επιδράσει πάνω στον άνθρωπο;

Σαφώς καταλυτικά. Εγώ δεν είμαι γεννημένος εδώ στην Αθήνα, βρέθηκα εδώ, αλλά σαφώς σε επηρεάζει σε διάφορα επίπεδα, όχι απαραίτητα με μια αρνητική ή θετική χροιά. Στη συγκεκριμένη περίπτωση επιλέξαμε το χώρο του About που βρίσκεται στην καρδιά της πόλης, Μιαούλη 18, Ψυρρή, για ένα κείμενο που μιλάει για τον άνθρωπο και την πόλη, που μπορείς να ακούσεις τους ήχους της πόλης, να δεις την πόλη και νομίζω ότι αυτό δημιουργεί μια ιδιαίτερη ένταση.

Και το εκπληκτικό είναι πως όταν η Κορνήλια καλεί τους θεατές να ακούσουν τους θορύβους της πόλης, πράγματι ακούγονται οι φωνές του κόσμου, λες και συνωμοτούν οι άνθρωποι με την Κορνήλια…

Στην αρχή κάναμε χιούμορ για το τι μπορεί να ακούγεται από την πόλη. Είναι φοβερό ότι η πόλη έχει ήχο και μου αρέσει πολύ ο τρόπος με τον οποίο αυτός ο ήχος επεμβαίνει και χωρίς τη δική μας προσπάθεια

Θεωρείτε ότι πολλές φορές δεν ακούμε τον ήχο της πόλης, αλλά επειδή έχουμε διάφορες σκοτούρες που καταδυναστεύουν το μυαλό μας δεν παρατηρούμε τις λεπτομέρειες και τις ρωγμές του δρόμου που διαβαίνουμε;

Πολλές φορές δεν παρατηρούμε τις ρωγμές και τις λεπτομέρειες όχι από την καρδιά της πόλης, αλλά από την καρδιά μας. Η πόλη είναι ένα σώμα και έχει τις ουλές της ζωής, όπως ακριβώς και το σώμα. Σίγουρα έχουμε μάθει να περπατάμε από το ένα σημείο στο άλλο και είναι πολύ λογικό μέσα σε όλα αυτά τα προβλήματα που ο καθένας έχει και σχεδόν μοιάζει πολυτέλεια να μπορείς να σηκώσεις το κεφάλι σου και να δεις όχι την πόλη, αλλά τον άνθρωπο και κατ΄ επέκταση και την πόλη. Κάποια στιγμή αν το κάνεις ίσως να ανακουφιστείς…

Πολλοί λένε ότι και το ίδιο το θέατρο πλέον είναι πολυτέλεια. Το πιστεύετε αυτό;

Όχι σε καμία περίπτωση. Ούτε πολυτέλεια είναι το θέατρο, ούτε πρέπει να γίνει ένα μη σημαίνων πράγμα. Δεν είναι πολυτέλεια γιατί καταρχάς άμα το δούμε οικονομικά πλέον τα εισιτήρια είναι πολύ χαμηλά, αλλά αυτό είναι δευτερεύων. Το ουσιαστικό είναι ότι είναι αναγκαιότητα το θέατρο, όχι μόνο για αυτούς που εκφράζονται μέσα από αυτό, αλλά και για όσους έρχονται να δουν μια παράσταση. Ούτε και πρέπει να οδηγηθούμε στο να παρουσιάσουμε το θέατρο έξω από αυτή τη σύμβαση που το ίδιο φέρει, γιατί το θέατρο από μόνο του είναι ένα κοινωνικό γεγονός πριν την παράσταση. Κάθε βράδυ συγκινούνται άνθρωποι από πολλά μέρη της Αθήνας για να βρεθούν εδώ και ενδεχομένως να συγκινηθούν με την παράσταση.

Εξακολουθεί να είναι χώρος παιδείας το θέατρο, αυτό δηλαδή που έλεγαν και οι Αρχαίοι Έλληνες;

Σήμερα θα έλεγα ότι είναι χώρος συνύπαρξης, ένας χώρος έκφρασης. Είναι χρήσιμα αυτά για τους ανθρώπους. Δεν μπορούμε σε καμία περίπτωση να πατήσουμε pause στη ζωή μας και να ξυπνήσουμε 13 χρόνια μετά όταν τα πράγματα θα είναι ενδεχομένως καλύτερα ή χειρότερα. Είμαστε εδώ, προσπαθούμε με κάθε τρόπο προς κάθε κατεύθυνση και το θέατρο συνεχώς εξελίσσεται και να εκφράζει ότι εκφράζει η κάθε σκηνή, ο κάθε άνθρωπος.

Είμαστε πολιτισμένος λαός πιστεύετε; Ο πολιτισμός γεννήθηκε σε εμάς, κατοικεί όμως ακόμα;

Καταρχήν οι Έλληνες είναι σαφώς πολιτικός λαός και σαφώς και πολιτισμένος λαός. Είναι λάθος να αντιλαμβανόμαστε το λαό στερεοτυπικά και κάποιες φορές μετακινηθήκαμε ως προς αυτό βγάζοντας φωτογραφία καταστάσεις από άλλους λαούς για να κάνουμε συγκρίσεις. Η Ελλάδα έχει έναν δικό της πολιτισμό, όπως αυτό εξελίχτηκε και διαμορφώνεται και μια δική της κουλτούρα. Έχει δικές της ανάγκες και παράγει έναν δικό της πολιτισμό. Όλα αυτά δεν έχουν να κάνουν σε τίποτα με τη δουλειά που πρέπει να γίνει σε σχέση με τις δομές της κοινωνίας και πράγματα που πρέπει από κοινού να διορθώσουμε, αλλά δεν θεωρώ ότι πρέπει να απωλέσουμε την ταυτότητά μας, η οποία έχει να κάνει με τον εσωτερικό μας εαυτό και όχι με τα χαρακτηριστικά που είναι σαν τα ρούχα που φοράμε και όταν περάσει η μόδα τα αλλάζουμε…