Έλλειμμα

του Νικόλαου Γιουβανάκη

Σε γενικές γραμμές το έλλειμμα είναι αρνητική διαφορά ανάμεσα σε 2 ποσά. Ειδικότερα, τα ελλείμματα, που ακούμε συνήθως είναι το δημοσιονομικό έλλειμμα και λιγότερο συνηθισμένα το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών.
Το δημοσιονομικό έλλειμμα είναι ουσιαστικά η αρνητική διαφορά ανάμεσα στα έσοδα του δημοσίου και τις δαπάνες του.
Όταν λοιπόν έσοδα >δαπάνες, έχουμε πλεονασματικό προϋπολογισμό, όταν έσοδα = δαπάνες, τότε έχουμε ισοσκελισμένο προϋπολογισμό κι όταν έχουμε έσοδα < δαπάνες, έχουμε ελλειμματικό προϋπολογισμό η αλλιώς δημοσιονομικό έλλειμμα.

Χωρίς να κάνουμε εκτενή ανάλυση στα έσοδα και τις δαπάνες του δημοσίου, απλά για να δώσουμε μία απλή εικόνα στον αναγνώστη μας, τα έσοδα του δημοσίου σε γενικές γραμμές συνίστανται σε έσοδα από φορολογία, είτε άμεση (δηλαδή φόρος εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων, δηλαδή χοντρικά από εργαζομένους κι επιχειρήσεις), είτε έμμεση(για παράδειγμα ΦΠΑ, ειδικοί φόροι σε καύσιμα, ποτά, τσιγάρα, φόροι μεταβίβασης-διατήρησης ακίνητης περιουσίας, τέλη κυκλοφορίας κτλπ), είτε σε κέρδη από μερίσματα από κρατικές επιχειρηματικές δραστηριότητες. Οι δαπάνες πάλι σε γενικές γραμμές συνίστανται στην ευρύτερη λειτουργία του δημοσίου, είτε με πληρωμές μισθών και συντάξεων, είτε με επιχορηγήσεις ασφαλιστικών ταμείων, οπότε πάλι πληρωμή συντάξεων, με δαπάνες για δημόσιες επενδύσεις, στρατιωτικούς και νοσοκομειακούς εξοπλισμούς, προμήθειες  και βεβαίως δαπάνες αναχρηματοδότησης του χρέους μας, δηλαδή δαπάνες για τοκοχρεολύσια (τόκοι και κεφάλαια δανείων-ομολόγων) κτλπ.

Ένας άλλος όρος, που ακούμε συχνά είναι το λεγόμενο πρωτογενές αποτέλεσμα και συγκεκριμένα στη περίπτωση της χώρας μας ακούμε, ότι έχουμε πρωτογενές έλλειμμα. Το πρωτογενές έλλειμμα λοιπόν προκύπτει, εάν από τα έσοδα του δημοσίου αφαιρέσουμε το σύνολο των δημοσίων δαπανών πλην των δαπανών για τόκους. 

Για να το καταλάβουμε  τίθεται το εξής παράδειγμα:
Έστω ότι το ελληνικό δημόσιο έχει σύνολο εσόδων για το 2011 στον προϋπολογισμό του 53 δις ευρώ και σύνολο δαπανών, περιλαμβανομένων και των δαπανών για τόκους, 73 δις ευρώ, με δαπάνες για τόκους 16 δις. Στη συγκεκριμένη περίπτωση το δημοσιονομικό έλλειμμα θα είναι 53-73= -20 δις έλλειμμα, ενώ το πρωτογενές της έλλειμμα είναι 53-(73-16)= -4 δις πρωτογενές έλλειμμα. Πρακτικά το πρωτογενές έλλειμμα είναι το πόσο «μπαίνει» μέσα το δημόσιο για να καλύπτει τις δικές του εσωτερικές δαπάνες, δηλαδή σα να μην υπήρχαν καθόλου δάνεια κι άρα καθόλου τόκοι. Συνήθως το έλλειμμα και το πρωτογενές έλλειμμα αναφέρεται όχι μόνο ως αριθμός, αλλά και ως ποσοστό του ΑΕΠ συνήθως(αναφερθήκαμε στο τι είναι ΑΕΠ σε προηγούμενο άρθρο, σε γενικές γραμμές επαναλαμβάνουμε, ότι είναι το σύνολο σε αξία(ευρώ) των τελικών(το τελικών ας μην το λάβουμε υπόψη για χάρη απλούστευσης)αγαθών κι υπηρεσιών, που παράγονται σε μια χώρα, εάν δηλαδή το έλλειμμα είναι 20 δις και το ΑΕΠ για το 2011 έχει υπολογιστεί σε 225 δις, τότε το έλλειμμα ως ποσοστό του ΑΕΠ θα είναι 20/220=8,9% περίπου δημοσιονομικό έλλειμμα, ενώ το πρωτογενές έλλειμμα είναι 4/220= 1,8% περίπου ως ποσοστό του ΑΕΠ.