«Περί προϋπολογισμού ο λόγος»

 

                                                                                          του Πέτρου Κούκου 

Στο τέλος κάθε έτους η βουλή ψηφίζει τον προϋπολογισμό του κράτους, που αφορά το επόμενο οικονομικό έτος. Τι είναι όμως ο προϋπολογισμός? Ποια είναι η νομική, η πολιτική και η οικονομική του αξία?

Ο προϋπολογισμός είναι ένα κείμενο που συνοπτικά περιγράφει, τι το κράτος προσδοκά να εισπράξει (π.χ. φόρους) και να δαπανήσει (π.χ. μισθοί) το επόμενο έτος. Το κάθε έσοδο και η κάθε δαπάνη εμφανίζονται με τη μορφή κωδικών στους οποίους περιγράφονται: το ύψος, ο φορέας, ο σκοπός του εσόδου ή της δαπάνης κ.α. Επειδή ο προϋπολογισμός αφορά όλο το κράτος (τα υπουργεία, τα Ν.Π.Δ.Δ., τους Ο.Τ.Α. και γενικά όλους τους φορείς οι οποίοι συνδέονται οικονομικά με αυτό), το κείμενό του αποτελείται από πέντε τόμους και από χιλιάδες σελίδες. Σε αυτόν υπάρχουν επίσης προβλέψεις για την ανεργία, το έλλειμμα κ.α.

Ο μόνος προϋπολογισμός που είναι ανεξάρτητος, είναι αυτός της βουλής. Ο προϋπολογισμός της βουλής ψηφίζεται σε ξεχωριστή συνεδρίαση και το κείμενο του οποίου ενσωματώνεται στον κρατικό προϋπολογισμός χωρίς μεταβολές σύμφωνα με τον κανονισμό της (άρθρο 120, παρ. 6).

Η Ελληνική οικονομία είναι ως επί το πλείστον «κρατικοδίαιτη», δηλαδή αναπτύσσεται σε μεγάλο βαθμό με κρατικά κεφάλαια. Ακόμη οι ιδιωτικές επενδύσεις πολλές φορές ενισχύονται χρηματικά από το κράτος. Απόδειξη αυτού είναι η σημερινή κατάσταση της οικονομίας, η οποία μαστίζεται από την ύφεση, κυρίως λόγο της μείωσης του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων (Π.Δ.Ε.) και της παράλληλης αύξησης των φόρων κάθε λογής. Ας εξετάσουμε τώρα την πολιτική αξία του προϋπολογισμός. Σύμφωνα με την νομική επιστήμη ο προϋπολογισμός είναι: “Ένας απλός, ιδιότυπος, τυπικός νόμος”. Στην αρχή έγινε αναφορά στο ότι ο προϋπολογισμός είναι η συνοπτική περιγραφή των προσδοκιών του κράτους για τα έσοδα και τις δαπάνες του. Δεν περιλαμβάνει δηλαδή νομικές διατάξεις (κανονιστικές), που να δεσμεύουν το κράτος ή τους πολίτες, παρά μόνον ποσά δαπανών και εσόδων. Γι’ αυτόν τον λόγω είναι απλός. Είναι όμως νόμος, γιατί αν δεν υπάρχει προϋπολογισμός το κράτος δεν δύναται να προβεί σε είσπραξη ή έγκριση δαπανών.

Ο προϋπολογισμός όπως ανέφερα ψηφίζεται από την βουλή, ακολουθείται επομένως μία τυπική διαδικασία, η οποία όμως έχει κάποιες ιδιοτυπίες, σε σχέση με τη συνήθη νομοθετική διαδικασία. 

Ενώ συνήθως τα νομοσχέδια ψηφίζονται στην ολομέλεια της βουλής το πολύ 3 συνεδριάσεις, το νομοσχέδιο για τον προϋπολογισμό απαιτεί μέχρι 5 συνεδριάσεις και ονομαστική φανερή ψηφοφορία (άρθρο 123, παρ. 1 &6 του κανονισμού της βουλής), κάτι που για τα άλλα Ν/Σ δεν ισχύει, παρά μόνον αν ζητηθεί. Επίσης όλη αυτή η νομοθετική διαδικασία έχει και πολύ μεγάλη πολιτική σημασία, καθώς όπως λέμε εμείς οι νομικοί, «η ψήφιση του προϋπολογισμού επέχει θέση παροχής ψήφου εμπιστοσύνης προς την κυβέρνηση» 

Από τα παραπάνω προκύπτει πως ο προϋπολογισμός αποτελεί μία από τις κορυφαίες κοινοβουλευτικές πράξεις και έχει άμεσα αποτελέσματα στην οικονομικοπολιτική ζωή του τόπου. 

Το μεγαλύτερο όμως πρόβλημα με τους προϋπολογισμούς είναι η μη εφαρμογή τους και αυτό γιατί κατά την σύνταξή τους δεν ακολουθούνται οι αρχές: της αληθείας, της σαφήνειας και της συντηρητικής προσέγγισης. 

Ένα ακόμα ζήτημα είναι ότι ο προϋπολογισμός είναι ένα πολύτιμο και πολυσέλιδο κείμενο, κάτι που συνιστά ανέφικτη την εκτέλεσή του. Επομένως πρέπει:

Nα αλλάξει ο τρόπος σύνταξής του ώστε να μετατραπεί σε ένα σύντομο κείμενο που θα δένει σαφείς και ρεαλιστικές ενδείξεις για το πώς το κράτος θα κινηθεί το επόμενο ή τα επόμενα έτη (πολυετής προϋπολογισμός). Έτσι ακολουθείται η πρακτική όλων των Ευρωπαϊκών χωρών.